Global özgertmeler we maglumat tehnologiýalarynyň çalt ösýän döwründe ýaşlar diňe bir üýtgeşmeleriň şaýady bolman, eýsem olaryň başlangyçlaryny öňe sürýän we täze ykdysady, durmuş we syýasy hakykatlaryň emele gelmek prosesiniň işjeň gatnaşyjylary bolýar. 2023-nji ýylda döredilen Ilkinji “Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlarynyň dialogy” bu ugurda möhüm waka bolup, sebitdäki ýaş nesliň birleşip biljekdigini we birleşmelidigini görkezdi. Bu forum diňe bir Merkezi Aziýanyň bäş respublikasynyň ýaşlaryny birleşdirmän, eýsem, 2025-nji ýylda Nýu-Ýorkda geçiriljek EKOSOS-yň çäklerindäki Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlarynyň ikinji Dialogynda öňe sürüljek bilelikdäki başlangyçlary işläp taýýarlamaga gönükdirilen platforma boldy.

2023-nji ýyldaky Ilkinji dialog ýaşlara ünsi jemläp ykdysady modeli döwrebaplaşdyrmagyň we täze syýasy hakykatlara uýgunlaşmagyň zerurlygynyň ilkinji gezek wajyplygyny açyp görkezdi. Täze pikirleri we ösüşe öz garaýyşlary bolan ýaşlar innowasion çemeleşmeleriň we döredijilik pikirlenmesiniň diňe bir ýerli meseleleri çözmek däl, eýsem, sebitleýin syýasatda we ykdysadyýetde täze ugurlary emele getirip biljekdigini görkezýärler. Mysal üçin, häzirki wagtda Merkezi Aziýanyň ýaşaýjysynyň ortaça ýaşy diňe 26,2 ýaş bolup, bu sebitde ýaşlaryň jemgyýetiň sosial gurluşynyň özeni bolup durýandygyny görkezýär.

Sosial barlaglaryň netijeleri ýaşlaryň başlangyçlarynyň telekeçiligiň ösmegine goşant goşýandygyny görkezýär, bu bolsa öz gezeginde ýurtlaryň ykdysady ösüşiniň barşyna oňyn täsir edýär. Mysal üçin, Türkmenistanda jemi içerki önümiň gurluşynda hususy sektoryň paýy eýýäm 71,1% töweregi boldy. 2020-nji ýyldan 2023-nji ýyla çenli ykdysadyýetiň hususy sektorynda işleýänleriň sany 12%-den gowrak artdy. Sebitiň geografik aýratynlyklaryny, şol sanda dünýä ummanyna çykalganyň ýoklugyny göz öňünde tutup, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň demografik ýagdaýy yzygiderli utgaşmak üçin amatly şertleri döredýär.

Mundan başga-da, sebit tebigy baýlyklaryň ägirt uly gorlaryna eýe: dünýäniň nebitiniň takmynan 17%-i, gazyň 7%-i, uranyň 20%-i, marganesiň 38%-i, hromyň 30%-i, gurşunyň 20%-i, sinkiň 12,6%-i, titanyň 8%-i Merkezi Aziýada jemlenendir. Mundan başga-da, sebitiň ilatynyň 25%-den 30%-ine çenli ýaş zähmete ukyply adamlar bolup durýar. Şonuň üçin bu mümkinçilikleri açmak boýunça jogapkärçilik esasan ýaşlaryň gerdenine düşýär. Emma şol bir geografik sebäplere görä, bu mümkinçilikleri özleşdirmek diňe tagallalary birleşdirmek arkaly mümkindir, munuň üçin bolsa degişli gurallar we platformalar zerurdyr.

Türkmenistan utgaşmak prosesine gatnaşýan ähli taraplaryň bähbitlerini göz öňünde tutýan adalatly halkara syýasatyny durmuşa geçirip, 2023-nji ýylda şeýle meýdançalaryň birini döretdi. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýokarda agzalan Dialogy hakynda aýdylýar. Dialogyň görnüşi gatnaşyjylara tejribe alyşmaga, daşky gurşawy goramakdan başlap ylmy-barlag işlerini täjirleşdirmäge çenli dürli meseleleri çözmek üçin bilelikdäki taslamalary başlamak mümkinçiligini berýär. Mundan başga-da, bu platformanyň çäklerinde ýaş liderler mundan beýläkki ösüşiň we utgaşmagyň ileri tutulýan ugurlaryny ara alyp maslahatlaşarlar. Ýaşlaryň seslerini birleşdirýän Dialogyň guraly umumy ösüş strategiýasyny işläp düzmekde möhüm görkeziji bolar. Birleşmegiň serişdesi hökmünde bilelikdäki ykdysady, medeni-ynsanperwer we jemgyýetçilik taslamalary göz öňünde tutulýar.

ÝNýu-Ýorkda EKOSOS-yň çäklerindäki ikinji dialog Merkezi Aziýanyň ýaş zenanlarynyň we erkekleriniň Durnukly Ösüş Maksatlaryna ýetmegiň we BMG-niň ideallaryna ygrarlylygyň zerurlygyny göz öňünde tutup, sebitiň çäksiz mümkinçiliklerini bilelikde özleşdirmek üçin tagallalary birleşdirmäge taýýardygyny giň jemgyýetçilige mälim eder.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlarynyň Ikinji dialogynyň çäklerinde geçiriljek duşuşyk ýaş liderleriň birleşen sesiniň emele gelýän ýerine öwrüler we bu ses Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň üçünji maslahatynyň çäklerinde meýilleşdirilen başga bir Ýaşlar forumynyň meýdançalarynda batly ýaňlanar.

Şübhesiz, 2023-nji ýylda geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlarynyň Ilkinji dialogy sebitiň taryhynda möhüm waka boldy we ýaş liderleriň ykdysadyýetde üýtgeşmeleriň hereketlendiriji güýji hökmünde ähmiýetini tassyklady. Onuň esasynda döredilen platforma, Nýu-Ýorkda 2025-nji ýylda geçiriljek EKOSOS-yň çäklerindäki ikinji dialogyň esasyny düzdi, bu bolsa halkara derejesinde utgaşmak, hyzmatdaşlyk we tejribe alyşmak üçin täze mümkinçilikleri açýar.

Ýaşlaryň sesleriniň bilelikdäki başlangyçlar we taslamalar arkaly birleşmegi çalt üýtgeýän dünýä şertlerinde dürli garaýyşlaryň utgaşmasy we bilelikdäki tagallalar ösüş üçin milli gymmatlyklara we häzirki zaman innowasiýalaryna daýanýan durnukly platformany döretmäge mümkinçilik berer.

Şeýlelik bilen, Merkezi Aziýa ýaşlarynyň tagallalarynyň birleşmegi diňe bir sebitleýin durnuklylygyň we ykdysady ösüşiň kepili bolman, eýsem globallaşmak şertlerinde özara gatnaşyklaryň täze nusgasyny emele getirmegiň esasydyr diýip ynam bilen aýdyp bileris.